Sut mae helpu i wneud datblygiadau newydd yn well ar gyfer natur

Yn anad dim, rhaid lleoli’r datblygiad yn ofalus fel nad yw’n effeithio ar ein lleoedd bywyd gwyllt pwysicaf. Ond mae mwy i ymgysylltu â’r system gynllunio na dim ond gwrthwynebu unrhyw ddatblygiadau arfaethedig a allai fod yn niweidiol i natur. Gyda’r wybodaeth gywir, mae llawer o gyfleoedd i annog ac ysbrydoli datblygwyr a gwneuthurwyr penderfyniadau i adeiladu cartrefi newydd a datblygiadau eraill sy’n cefnogi bywyd gwyllt yn ogystal â phobl.

Yn ymarferol, gellir dylunio unrhyw ddatblygiad i gynnwys nodweddion sy’n ystyriol o natur heb gostio’r ddaear. Dyma rai syniadau - o rai syml iawn i’r mwyaf uchelgeisiol.

Mae sawl ffordd y gellir dylunio datblygiad arfaethedig i gefnogi natur. Tarwch olwg ar geisiadau cynllunio ‘byw’ i weld a yw’r ymgeisydd wedi cynnwys unrhyw un o’r canlynol yn ei gynlluniau:

 

• Cadw nodweddion naturiol presennol a’u hymgorffori yn nyluniad y dirwedd (ee coed a gwrychoedd aeddfed, a nodweddion lled-naturiol neu sefydledig eraill). Yn ogystal â darparu cynefinoedd ar gyfer bywyd gwyllt, gall y nodweddion naturiol hyn helpu i leihau’r risg o lifogydd a thymheredd is (ee oeri trefol). Os oes polisïau cynllunio ar gyfer sicrhau buddion net ar gyfer bioamrywiaeth, mae gwell siawns y bydd y nodweddion hyn yn cael eu cadw (gweler y dolenni yn yr adran “Dysgu mwy” am bolisïau enillion net yng Nghymru a Lloegr).
• Defnyddio brics adar ac ystlumod integredig mewn waliau adeiladau (o leiaf un bricsen o’r fath ym mhob adeilad) a gosod blychau nythu adar a blychau ystlumod ar adeiladau/coed. Gellir gosod brics gwenyn hefyd mewn waliau terfyn, mewn lleoliadau cysgodol, heulog yn agos at blanhigion llawn neithdar.

Y cam cyn-ymgeisio yw’r amser gorau i annog datblygwr i wneud cynllun yn fwy ystyriol o natur. Mae ymgynghoriadau cymunedol (fel arfer ar gyfer datblygiadau mwy) yn gyfle gwych i siarad â’r datblygwr a’i ymgynghorwyr ac i rannu eich syniadau.

Ond bydd dal cyfle i ddylanwadu ar ddatblygiad arfaethedig, hyd yn oed ar ôl i’r cais gael ei gyflwyno. Tarwch olwg ar ddogfennau’r cais i weld a oes unrhyw nodweddion sy’n ystyriol o natur wedi cael eu cynnwys fel rhan o’r dyluniad. Os nad oes cyfeiriad atynt, neu os ydych yn teimlo eu bod yn annigonol, rhowch wybod i’r Swyddog Cynllunio drwy gyflwyno sylwadau ar sut gellid gwella’r cynnig ar gyfer natur. Cyfeiriwch at bolisïau cynllunio lleol a chenedlaethol sy’n ymwneud â gwarchod a gwella bioamrywiaeth i gefnogi eich achos.

Os ydych chi’n ymwybodol o unrhyw rywogaethau arbennig o bwysig neu lai cyffredin sy’n bresennol yn yr ardal, naill ai drwy wybodaeth leol neu’r asesiad ecolegol a gyflwynwyd gyda’r cais cynllunio, gallech awgrymu bod y cais yn darparu rhai planhigion a nodweddion a allai fod o fudd i anghenion penodol y rhywogaethau hynny. Er enghraifft, gall brics Gwenoliaid Du ac ystlumod neu gwpanau nythu Gwenoliaid y Bondo sicrhau bod y datblygiad newydd yn helpu’r rhywogaethau hyn. Yn yr un modd, gall plannu rhai rhywogaethau helpu gloynnod byw a gwyfynod, er enghraifft plannu Celyn ac Eiddew sy’n darparu planhigion bwyd rhagorol ar gyfer gloynnod byw Glesyn yr Eiddew (sydd i’w gweld ar hyd a lled Cymru, Lloegr a Gogledd Iwerddon ac weithiau yn yr Alban). Gallwch hefyd ofyn am gynlluniau plannu ar gyfer neithdar sy’n helpu pryfed peillio fynd o un lle i’r llall o fewn y datblygiad.

Er mwyn cael yr effaith fwyaf ar fyd natur, mae angen i’r cynllun ddarparu’r nodweddion hyn ar hyd a lled y datblygiad cyfan, nid dim ond mewn corneli. Dylai datblygwyr fod yn uchelgeisiol gyda’u nodweddion sy’n ystyriol o natur ac nid eu gwthio i un cornel fach.

Mae gofod gwyrdd mewn datblygiad, a elwir weithiau’n ‘seilwaith gwyrdd’, yn gallu bod yn hafan i fywyd gwyllt os caiff ei ddylunio a’i reoli’n dda. Mae defnyddio adnoddau ar-lein fel Urban Greening Factor Natural England yn gallu helpu datblygwyr a chynllunwyr i werthuso ansawdd a maint y mannau gwyrdd a gynigir mewn datblygiad. Er nad yw’r adnodd hwn yn cael ei ddefnyddio’n eang yng Nghymru, yr Alban na Gogledd Iwerddon, mae gan y gwledydd hyn eu cynlluniau a’u polisïau eu hunain sydd â’r nod o gynyddu mannau gwyrdd trefol.

Nid yw’r Ffactor Gwyrddio Trefol yn orfodol ond mae llawer o ddinasoedd mawr, a rhai llai erbyn hyn, yn ei ddefnyddio i asesu pa mor wyrdd yw ceisiadau cynllunio. Mae awdurdodau cynllunio yn gwrthod ceisiadau os nad ydynt yn cyrraedd y sgôr trothwy pwyntiau a nodir yn eu cynlluniau lleol. Dylai gweithredu’r Ffactor Gwyrddio Trefol gyflawni’r rhan fwyaf o’r prif ofynion a restrir uchod. Gallwch ofyn i'ch awdurdod cynllunio a ydynt wedi ystyried y Ffactor Gwyrddio Trefol gyda chynllun penodol neu gallwch gynnig ei fabwysiadu wrth wneud sylwadau ar gynllun lleol newydd. Os yw’n cael ei gynnwys yn y cynllun lleol, bydd yn orfodol ar gyfer pob cais cynllunio.

Dylai’r Ffactor Gwyrddio Trefol (neu unrhyw gynlluniau tebyg eraill yng Nghymru, yr Alban a Gogledd Iwerddon) redeg ochr yn ochr ag unrhyw ofynion buddion net gorfodol. Yn Lloegr, gellir defnyddio rhai agweddau ar y Ffactor Gwyrddio Trefol i gyfrannu at y sgôr Enillion Net Bioamrywiaeth, sy’n golygu bod y ddwy system yn ategu ei gilydd.

Cofiwch wneud yn siŵr bod y cais cynllunio yn cynnwys manylion am sut bydd y nodweddion tirweddu neu fywyd gwyllt yn cael eu rheoli a’u cynnal yn y dyfodol. Fel arfer, rhoddir sylw i hyn mewn cynllun rheoli tirwedd neu asesiad ecolegol. Mae rheolaeth hirdymor yn allweddol i sicrhau y bydd y datblygiad yn parhau i fod o fudd i natur ymhell ar ôl iddo gael ei adeiladu. Dylai Swyddogion Cynllunio sicrhau dulliau rheoli a chynnal a chadw priodol drwy amodau neu rwymedigaethau cynllunio – gallwch helpu i sicrhau bod hyn yn cael ei wneud drwy sôn am hyn yn eich sylwadau.

Ar gyfer datblygiadau tai newydd, mae hefyd yn bwysig bod gwybodaeth am nodweddion y datblygiad sy’n ystyriol o natur yn cael eu cyfleu i breswylwyr newydd, er mwyn iddynt ddeall beth sydd wedi cael ei wneud a pham. Bydd hyn yn annog preswylwyr i sicrhau bod y nodweddion hyn yn cael eu rheoli a’u cadw ar gyfer byd natur yn y dyfodol, a gobeithio y byddant yn ysbrydoli eraill i wneud yr un fath. Gallwch godi’r mater hwn yn eich sylwadau, a gofyn bod gwybodaeth ar gyfer preswylwyr newydd yn amod ar gyfer unrhyw ganiatâd cynllunio yn y dyfodol.

Dylech! Hyd yn oed os ydych chi’n gwrthwynebu datblygiad, mae’n sicr yn werth awgrymu sut gellid gwneud y cynnig yn fwy ystyriol o natur petai’r cais cynllunio’n cael ei gymeradwyo. Ni fydd cynnwys awgrymiadau o’r fath fel rhan o’ch llythyr gwrthwynebu yn tanseilio eich prif wrthwynebiadau i’r achos. Os yw’r caniatâd cynllunio yn cael ei roi, gallai eich awgrymiadau helpu i sicrhau bod nodweddion sy’n ystyriol o natur yn cael eu darparu er mwyn helpu i gefnogi bioamrywiaeth leol.

Systemau Draenio Cynaliadwy (Canllaw i awdurdodau lleol a datblygwyr)
Biodiversity in new housing developments: creating wildlife-friendly communities

Fframwaith Seilwaith Gwyrdd Natural England

Biodiversity net gain (BNG): helping nature through planning (Lloegr yn unig)

Budd Net i Fioamrywiaeth: Helpu byd natur drwy gynllunio (Cymru yn unig)

Urban Greening for Biodiversity Net Gain – A Design Guide