A oes angen caniatâd cynllunio ar gyfer pob datblygiad?

Last updated: 2 July 2025

Mae hawliau datblygu a ganiateir yn caniatáu i fathau penodol, neu ‘ddosbarthiadau’, o ddatblygiadau gael eu cyflawni heb fod angen caniatâd cynllunio.

Gorchymyn Cynllunio Gwlad a Thref (Datblygu Cyffredinol a Ganiateir) 1995 (sy’n cael ei dalfyrru’n aml i GPDO) yw’r brif ddeddfwriaeth sy’n nodi’r holl wahanol fathau o hawliau datblygu a ganiateir. Mae’r Gorchymyn wedi bod yn destun nifer o ddiwygiadau dilynol.

Gall hawliau datblygu a ganiateir fod yn berthnasol i ystod eang o ddatblygiadau. Fel arfer, mae cyfyngiadau ac amodau sy’n ceisio rheoli effaith y datblygiad. Mae’r cyfyngiadau a’r amodau’n wahanol yn dibynnu ar y math o ddatblygiad. Os yw datblygiad yn mynd y tu hwnt i’r cyfyngiadau ar gyfer datblygiad a ganiateir (ee os yw dros faint penodol), nid yw hawliau datblygu a ganiateir yn berthnasol a bydd angen cais cynllunio.

Mewn rhai achosion, efallai y bydd yr awdurdod cynllunio lleol (ACLl) yn mynnu bod cais yn cael ei gyflwyno ar gyfer datblygiad a ganiateir er mwyn iddo allu rhoi ei ‘gymeradwyaeth ymlaen llaw’ neu benderfynu a oes angen ei gymeradwyo ymlaen llaw (gelwir hyn yn ‘hysbysiad ymlaen llaw’). Mae’r broses gymeradwyo ymlaen llaw yn gofyn am gadarnhad gan yr ACLl bod rhannau penodol o ddatblygiad yn dderbyniol cyn y gellir dechrau ar y gwaith, sydd i fod i fod yn symlach ac yn gyflymach i ymgeiswyr na chyflwyno cais cynllunio.

Mae llawer o wahanol fathau o ddatblygiadau a ganiateir sy’n destun prosesau cymeradwyo ymlaen llaw gwahanol. Yn y rhan fwyaf o achosion, ni hysbysebir hysbysiadau ymlaen llaw na cheisiadau am gymeradwyaeth ymlaen llaw. I gael gwybod am y ceisiadau hyn, bydd angen i chi fonitro hanes cynllunio safle penodol yn ofalus drwy edrych yn rheolaidd ar y gofrestr cynllunio ar-lein ar wefan yr ACLl.

Mae rhai ardaloedd yng Nghymru lle na fydd rhai hawliau datblygu a ganiateir yn berthnasol neu’n fwy cyfyngedig, fel mewn Ardaloedd Cadwraeth, Parciau Cenedlaethol, Tirweddau Cenedlaethol neu Safleoedd Treftadaeth y Byd.

Mae’n bosibl y bydd rhai mathau o ddatblygiadau a ganiateir mewn ardal benodol hefyd yn cael eu dileu neu eu cyfyngu gan yr ACLl o dan Gyfarwyddyd Erthygl 4. Defnyddir Cyfarwyddyd Erthygl 4 i reoli gwaith a allai fygwth cymeriad ardal o bwysigrwydd cydnabyddedig (ee Ardal Gadwraeth). Mae’n cyfyngu ar gwmpas hawliau datblygu a ganiateir, naill ai mewn perthynas ag ardal neu safle penodol, neu fath penodol o ddatblygiad yn unrhyw le yn ardal yr awdurdod. Pan fydd Cyfarwyddyd Erthygl Pedwar mewn grym, efallai y bydd angen cais cynllunio ar gyfer datblygiad a fyddai fel arall wedi bod yn ddatblygiad a ganiateir.

Y Porth Cynllunio – gwybodaeth am hawliau datblygu a ganiateir

Y Porth Cynllunio – gwybodaeth am hysbysu ymlaen llaw a chymeradwyo ymlaen llaw

Nodyn: mae gwybodaeth am Gyfarwyddiadau Erthygl Pedwar ar gael ar wefannau’r Awdurdodau Cynllunio Lleol unigol.